به فردی که برای انجام امور اداری و دیگر مسائل مالی و یا کاری نایب دیگری می شود براساس نوع فعالیت و تخصص آن‌ها در انواع گوناگونی تقسیم می‌شوند وکیل می‌گویند. در حال حاضر، در هر کدام از حوزه‌های فوق وکیل آقا و یا خانم متخصص به فراوانی وجود دارد و افراد براساس علاقه و میل خود میتوانند در پرونده های مختلف وکیل خانم و یا آقا انتخاب کنند. معمولا خانم‌ها به خصوص در پرونده های خانواده ترجیح می‌دهند که وکالت خود را به وکیل خانم بسپارند، در حالی که در پرونده های کیفری با توجه به ماهیت خشن خود، مردم عمدتاً آقایان را برمی‌گزینند. طبق قانون مدنی وکالت ممکن است به طور مجانی صورت گیرد و به وکیلی که حق الزحمه ای برای انجام امور وکالتی دریافت نمیکند وکیل تبرعی گفته می شود.
به عبارت دیگر، در یک قرارداد وکالت که می تواند از نوع کاری و یا وکالت دعاوی باشد، به فردی که صاحب حق و یا صاحب اختیار است، موکل گفته می شود. به خاطر داشته باید، موکل می بایست حق استفاده از یک حق را داشته باشد تا بتواند به فرد دیگری وکالت دهد و او را به عنوان وکیل خود منصوب کند. یک وکیل مدافع، مجبور است در راستای حمایت و دفاع از حقوق موکلش، از خودگذشتگی کرده و در برخی جاها حتی ناچار است خود را نادیده بگیرد تا در این بین هیچ حقی ضایع نشود.
- بهترین وکیل خانواده کسی است که بتواند شرایط پیچیده پرونده های خانواده را درک کند و علاوه بر آن یک روانشناس خوب باشد، بر احساسات خود غلبه کند و بتواند فرآیند حقوقی را در کمترین زمان چه از طریق روند دادرسی و چه مصالحه به پایان برساند.
- مهم ترین وظیفه و تکلیفی که وکیل به آن متعهد شده ، آن است که پس از اثبات وکالت وکیل در دادگاه ، به صورت تمام و کمال از موکل خود دفاع کرده و از اینکه حقوق قانونی وی در مراجع قضایی پایمال شود جلوگیری کند ؛ به ویژه در دعاوی کیفری که بعضا جان انسان ها در گروی دفاعیات وکلا از موکلین خود می باشد .
- نایب السلطنه را در دوره صفویه وکیل می‌گفتند و عنوان وکیل الرعایا هم از همین‌جا برخاسته است.
- اگر فردی به وکیل خود، جهت انجام تمامی امور مالی و اداری خود وکالت دهد، که در این صورت وکیل جهت انجام این امور که شامل، خرید و فروش املاک و اموال و… دیگر نیاز به اخذ اجازه از موکل خود ندارد.
برخی دعاوی حقوقی مانند مطالبه اجرت المثل، مطالبه نفقه، دعاوی مطالبه وجه و… می‌باشد. به وکیلی که از سمت دادگستری، از بین سایر وکلای دادگستری انتخاب میشود تا وکالت فردی را که پرونده در مراجع قضایی دارد به طور رایگان بر عهده بگیرد، وکیل معاضدتی گفته میشود. تفاوت وکیل معاضدتی با وکیل تسخیری آن است که وکیل تسخیری فقط در امور کیفری فعالیت می‌کنند ولی این وکیل در امور مدنی فعالیت میکند. وکیل به کسی گفته می شود که به جای موکل، اقداماتی را که خود موکل توانایی انجام آن را دارد را برعهده می گیرد. در صورتی که وکالت با سند عادی و یا سند رسمی واگذار گردد، برای انجام امور اداری و یا انجام معاملات می توان استفاده کرد.
این قانون کماکان پابرجاست و هم اینک وکلای دادگستری تحت نظارت کانون وکلاء، دارای کانون‌هایی در بیشتر مراکز استان‌های کشور می‌باشند که به نام «کانون وکلای دادگستری» نامیده میشود و این کانون‌ها با داشتن سازمانی مستقل از قوه‌ی قضائیه، مطابق قوانین، اقدامات وکالتی و نظارت بر امور وکالت و وکلاء را به انجام می‌رسانند. همانطور که گفته شد افرادی که فارغ التحصیل رشته حقوق و مبانی فقه و حقوق اسلامی هستند برای ورود به دوره کارآموزی نیاز به شرکت در آزمون وکلا که تحت نظارت کانون وکلای ایران برگزار می شود، است. پس از گذراندن این دوره به عنوان وکیل پایه یک دادگستری شناخته می شود و به صورت حرفه ای تر از سایر وکلا به فعالیت حقوقی خود ادامه می دهند. برای شناساندن وکیل پایه یک دادگستری لازم است تا برخی از مفاهیم مشابه را در ذیل متن توضیح دهیم. به طور کلی اگر بخواهیم بررسی کنیم، اگر دو نفر با یکدیگر قراردادیرا بر سر موضوعی امضا کنند، درواقع انگار که شخصی، شخص دیگر را وکیل خود قرار داده است. اما وکیل تحت عنوان کسی که کار وکالت انجام می‌دهد، به دانش‌آموخته رشته حقوق می‌گویند، که در آزمون های کانون وکلا و یا قوه قضائیه شرکت کرده و دوره های مختلف کارآموزی را گذرانده و بعد مشغول به کار وکالت میشود.
وظایف وکیل خوب و با تجربه
با اینکه موضع قانون وکالت درمورد اینکه نمی توان هیچ نوع وکیلی را اعم از رسمی و اتفاقی، بدون داشتن پروانه ی وکالت پذیرفت، روشن است و حتی در ماده ی ۲ قانون مزبور به اقارب و بستگان شخصی اجازه ی وکالت اتفاقی داده شده است که ظاهراً نیاز به وجود پروانه دارد و در موضوع آن از این لحاظ فرقی بین وکالت برای بستگان و غیر آن نیست. داشتن مکان و فضایی مناسب برای ارائه خدمات حقوقی مختلف نظیر مشاوره حقوقی و پذیرش وکالت در اختیار داشتن بهترین وکیل تخصصی در هر زمینه حقوقی نظیر خانواده، مالی، ملکی و کیفری و … پیگیری مستمر و دقیق پرونده ها و نیز امور حقوقی موکلین. وکیل حقوقی کسی است که از جانب موکل اجازه داشته باشد در خصوص مسائل حقوقی، در مراجع قضایی یا غیر قضایی اقدام کند. دراین رابطه وکیل حقوقی نسبت به احقاق حقوق موکلش در رابطه با موضوع مطروحه در مراجع قضایی و غیر قضایی طبق حدود اختیاراتش انجام وظیفه می نماید و آثار اقدام وکیل در مراجع فوق، طبق قانون مدنی متوجه موکل است. در این مورد وکیل توسط خود موکل انتخاب میشود و به موجب قرارداد وکالت از وکیل میخواهد که وکالت وی را برای دفاع از حقوق او در مراجع قضایی به عهده بگیرد.
وکیل کیست و تعریف انواع وکالت
کسانی که کارشناسی ارشد در یکی از رشته های حقوق، حقوق جزا، حقوق خانواده، حقوق کیفری، مدیریت بازرسی، مدیریت دادگستری و… داشته باشند، میتوانند در آزمون وکالت شرکت کرده و پس از قبولی در این آزمون و فعالیت کارآموزی، فعالیت خود را به عنوان بهترین وکیل پایه یک کرج آغاز کنند. وکیل کیست؟ وکیل مدافع به شخصی گفته میشود که برای انجام کاری از طرف فرد حقیقی و یا حقوقی، مامور شود و بعد از عقد قرار دارد نماینده آن شخص میشود. در ایران و در سایر کشور های جهان، شخصی که می خواهد وکیل شود باید علاوه بر داشتن تحصیلات در دانشگاه های مرتبط، مجوز های لازم را گرفته باشد و دوره های کارآموزی را در کانون های وکلا نیز گذرانده باشد. براساس ماده 2قانون وکالت اشخاصی که دارای معلومات کافی برای وکالت باشنداما پروانه ی وکالت نداشته باشند،میتوانند درسال سه مرتبه با گرفتن جواز وکالت اتفاقی ازکانون مربوط،برای اقربای سببی یا نسبی خودتا درجه دوم ازطبقه سوم وکالت نمایند. هر فرد و یا افراد حقوق می توانند که به طور آزادانه از میان وکلای دادگستری، وکیل دادگستری خود را انتخاب نمایند و رابطه بین وکیل و موکل با تنظیم و امضای وکالتنامه و مشخص کردن حق الزحمه وکیل شروع می گردد. وکیل، نماینده یا جانشین کسی است که از طرف شخص دیگری – حقوقی یا حقیقی – به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مأمور میشود.
وکالت مطلق
مهم ترین وظیفه و تکلیفی که وکیل به آن متعهد شده ، آن است که پس از اثبات وکالت وکیل در دادگاه ، به صورت تمام و کمال از موکل خود دفاع کرده و از اینکه حقوق قانونی وی در مراجع قضایی پایمال شود جلوگیری کند ؛ به ویژه در دعاوی کیفری که بعضا جان انسان ها در گروی دفاعیات وکلا از موکلین خود می باشد . پر واضح است که اگر شخصی تنها مشاور حقوقی بوده و تحصیلاتی در سطح کارشناسی حقوق داشته باشد ، نمی تواند به وکالت از دیگران در دادگاه ها و مراجع قضایی اقدام به وکالت نماید ؛ مگر اینکه در طول گذراندن دوره کارآموزی وکالت بوده و با سرپرست خود پرونده گرفته باشد . مدت زمان دوره کارآموزی 18 ماه است و پس از آن آزمونی تحت عنوان اختبار به‌صورت کتبی و مصاحبه علمی شفاهی برگزار میشود و شخصی که موفق به قبولی در مجموع 2 آزمون کتبی و شفاهی فوق شود، مجاز به حضور در مراسم تحلیف میشود که در مراسم مذکور پس از طی تشریفات و اتیان سوگند توسط ایشان، وی به عنوان وکیل دادگستری یا وکیل پایه یک دادگستری نائل میشود. در دوران اخیر یعنی از سال 1357 در سازمان تشکیلات قضایی و دادگستری و وکالت تغییرات و تحولات گوناگونی صورت گرفته که حاضران و همکاران به وضوح از آن اطلاع کامل دارند و از جمله اینکه قانون وکالت دستخوش تغییرات دوره ای و فصلی شده است. در حالی که در تمام جوامع دنیا، قوانین و قواعدی که مربوط به حقوق عمومی است به سادگی تغییر و تبدیل، نمی یابند و این امر از اصول و مبانی اساسی است که وضع افراد و جامعه را نباید هر ساعت و هر زمان با تغییرات سطحی و بیمورد تغییر داد و کار افراد و جامعه را نباید دچار بهمریختگی و اختلال کرد. طبق قانون آیین دادرسی مدنی وکلاء متداعیین باید دارای شرائطی باشند که به موجب قوانین راجع به وکالت در دادگاه‌ها برای آنان مقرر گردیده است و وکالت ممکن است، به موجب سند رسمی یا غیر رسمی باشد.
این نوع از وکالت در مواردی که دعوایی کیفری جریان داشته و علیرغم ضروری بودن حضور وکیل، در دادرسی و محاکمات، به دلیل امتناع متهم از اخذ وکیل و یا نداشتن بضاعت مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشده است که در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او گرفته میشود. 3- در کانون وکلای دادگستری وکیل پایه دوم به نام کارآموز شناخته میشود و کارآموز وکالت باید هر ماه چهار مرتبه گزارش پرونده ارائه دهند و دو مرتبه نیز در محاکم فرم خود را به قضات نشسته یا قضات ایستاده تحویل و مهمور نمایند ولی وکلای مرکز مشاوران علاوه بر گزراش روزانه، باید گزارشی نیز برای وکلای سرپرست خود ارائه دهند تا هر ماه تأیید نمایند. وکلای دادگستری 18 ماه کارآموزی، سمینار و گزارش دارند ولی پس از آن وکیل پایه یک شناخته می‌شوند ولی وکلای مرکز مشاوران پس از ۴ تا ۵ سال با محاسبه دارا بودن مدرک کارشناسی ارشد و یا بالاتر و با محاسبه مضاعف سنی و کسب امتیاز ۷۵ از ۱۰۰ و شرط حداقل دو سال سابقه حقوقی یا قضایی به بالا. به فردی که تحصیلات حقوقی دارد اما حرفه وی وکالت نیست و به صورت اتفاقی واسطه حل مشکل یکی از خویشاوندان خود می شود وکیل اتفاقی می گویند. این مورد بدین شکل است که فرد بدون وارد شدن به دوره کارآموزی و آزمون وکلا در این مورد خاص پروانه وکالت اخذ می کند و با گذراندن روند قانونی و پرداخت هزینه ها می تواند چنین وکالتی را از بستگان درجه یک خود بپذیرد به چنین وکیلی اتفاقی می گویند . فقط در دادگاه و در زمان اقامه دعوا حضور وکیل الزام نیست در برخی امور اداری و حل نمودن پاره ای از مسائل حقوقی در اختیار دانش و مهارت وکیل است به اخص وکیل پایه یک دادگستری که با داشتن دانش عالی بهتر و حرفه ای تر مسائل حقوقی را حل و فصل خواهد کرد.
بعد از گذراندن این دوره، آزمونی با عنوان (اختبار) به صورت کتبی و به همراه مصاحبه علمی شفاهی برگزار میشود، فردی که د راین دو آزمون شفاهی و کتبی قبول شود، می‌تواند در مراسم تحلیف حضور پیدا کند. در این مراسم بعد از تشریفات مربوط و آن شخص سوگند وکالت را بیان میکند و سپس موفق به کسب عنوان وکیل دادگستری یا وکیل پایه یک دادگستری میشود. به موجب ماده 346قانون آیین دادرسی کیفری درکلیه امور جزایی طرفین دعوا میتوانند وکیل یا وکلای مدافع خودرا انتخاب نمایند.