وکیل فردی است که به موجب یک سند اعم از یک نامه اداری، وکالتنامه اسناد رسمی یا وکالتنامه دادگستری و یا حتی سخن شفاهی (به شرط اثبات) از طرف فردی دیگر واجد اختیارات و وظایفی می‌گردد و در حدود تعیین شده در سند ذکر شده می‌تواند به جای موکل خود عملی را انجام دهد. به طور مثال در وکالت فروش، نماینده حقوقی از طرف موکل اجازه می‌یابد که مال مشخص شده در وکالتنامه را بفروشد و در صورت وجود اختیار ثمن معامله یا همان مبلغ مال فروخته شده را دریافت نماید و یا در وکالت طلاق، زن از طرف شوهر خود وکیل می‌گردد تا خود را مطلقه نماید. در مواردی که اشخاص برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکالت داشته باشند اما به دلایلی امکان گرفتن وکیل نداشته باشند، با تشخیص عسر و حرج موکل از سوی دادگاه یا تشخیص کمسیون معاضدت کانون وکلا، وکیلی به صورت رایگان دفاع از حقوق شخص معسر را بر عهده می‌گیرد.
- عبارت است اینکه شخصی به طور رسمی یا عادی جهت انجام امور کاری یا اداری خود به شخص دیگری وکالت می دهد.
- بعد از این که کارآموز وکالت در مراسم تحلیف حضور یافت و سوگند یاد کرد به صورت رسمی عنوان وکیل پایه یک دادگستری را دریافت میکند.
- اگر وکیل این کار را انجام ندهد، مرتکب جرم کیفری خیانت در امانت میشود و موکل می‌تواند این مورد را پیگیری کند.
- به این صورت که دادگاه شرایط خواهان را بررسی میکند و اگر واقعا شخص توانایی پرداخت حق‌الوکاله نداشته باشد، وی را به کانون وکلا معرفی میکند.
- 2)وکیل در امری نمی تواندبرای آن امر،به دیگری وکالت دهد.مگر اینکه صریحا یا به دلالت قرائن وکیل در توکیل باشد.
در این صورت دفتر کل دادگستری موظف است که تقاضانامه را به انضمام مستندات و مدارکی که ذیلاً اشاره می شود، در اسرع وقت به دبیرخانه ی معاضدت قضایی ارسال دارند. پاسخ این سؤال منفی است، زیرا تمبر مالیاتی که وکیل باید به وکالتنامه الصاق و ابطال نماید، تابع حق الوکاله ای است که دریافت می کند. درصورتی که وکیل وکالت را تبرعی پذیرفته باشد به منزله ی آن است که حق الوکاله ای دریافت نکرده است تا براساس آن تمبر مالیاتی الصاق و ابطال نماید. سپس دفتر دادگستری یا کانون تقاضانامه را به انضمام مستندات و مدارک لازم به دبیرخانه معاضدت می فرستد.اگر موسسه از متقاضی توضیحاتی بخواهد و برای این امر از او دعوت کند. طبقه اول درجه اول (پدر و مادر و اولاد)، طبقه اول درجه دوم (اولاد اولاد)، طبقه دوم درجه اول (اجداد و برادر و خواهر)، طبقه دوم درجه دوم (اجداد اجداد و اولاد برادر و خواهر) طبقه سوم درجه اول (اعمام، عمات، اخوال و خالات)، طبقه سوم درجه دوم ( اولاد اعمام، عمات، اخوال و خالات) را در بر می گیرد. مشاور حقوقی در امور کیفری و در امور حقوقی مربوط به روابط خصوصی اشخاص نقش مهمی ایفا میکند.
تفاوت‌‌های وکیل پایه یک و پایه دو دادگستری
در حالت کلی تمامی افراد بدون حضور وکیل پایه یک دادگستری قادر به تنظیم شکایات خود در مراجع قضایی و قادر به دفاع از خود در برابر تضییع حقوق خود هستند اما درصد موفقیت آنها با حضور وکیل پایه یک دادگستری بسیار کمتر از زمانی است که وکیل پایه یک دادگستری از آنها در مقابل بی عدالتی دفاع کند. وکلای دادگستری به دلیل منع قانونی نمیتوانند به شغل های دیگر مانند قضاوت و سردفتری مشغول شوند و اگر خواستار این موضوع باشند باید به صورت موقت پروانه وکالت خود را تودیع کنند. اما مشاوران حقوقی میتوانند علاوه بر فعالیت و شغلی که به عنوان مشاور حقوقی دارند، در مشاغل دیگر نیز فعالیت داشته باشند. برای شاکی یا متهم توسط دادگاه در پرونده های حقوقی به دلیل عدم تمکن مالی انتخاب می شود و در جرایمی مانند حبس ابد اگر متهم به دادگاه وکیلی معرفی نکند دادگاه وظیفه دارد برای وی یک وکیل اختیار کند و حق الوکاله وکیل تسخیری نیز از قوه قضاییه پرداخت می شود. مشاور حقوقی به شخصی گفته میشود که دارای مدرک تحصیلی در رشته‌های حقوق (همه گرایش‌ها)، الهیات و معارف اسلامی گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی و الهیات و معارف اسلامی گرایش فقه و حقوق اسلامی هستند.
اگر وکیل این کار را انجام ندهد، مرتکب جرم کیفری خیانت در امانت میشود و موکل می‌تواند این مورد را پیگیری کند. اهمال،قصور وتقصیروکلای دادگستری درانجام وظایف خویش عمدتا تخلف انتظامی شمرده میشود وبنابراین مستوجب تعقیب انتظامی وتحمل کیفرانتظامی است،افزون برآن،ممکن است ازنظرمدنی وحتی کیفری موجب مسئولیت وکیل شود. ازجمله اینکه وکلا مکلفند درهنگام محاکمه حضورداشته باشند.مگراینکه دارای عذرموجه باشند.که این موارد درماده 41قانون آیین دادرسی مدنی ذکرشده است. قانون اساسی نیزانتخاب وکیل را به عنوان حق طرفین در همه دادگاه ها ،مورد تایید قرارداده است. با این توضیح که تمامی وکلا از سطح دانش قابل قبولی در اکثر حوزه های حقوقی برخوردار می باشند ؛ اما بعضی از وکلا، مانند وکیل طلاق و و کیل خانوادههستند که صرفا در یک زمینه حقوقی خاص فعالیت می کنند و طبیعتا در آن حوزه به تخصص و دانش بیشتری رسیده و کاملا به این حوزه کاری اشراف دارند . وکیل کسی است که از طرف شخص دیگری به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مأمور میشود.
وکیلی که به عنوان وکیل مدافع کار خود را شروع می کند، مسئولیت سختی به عهده داشته و وظایف زیادی برای او تعریف شده است. وکیل انتخابی از جمله وکلایی است که افراد به هنگام درگیر شدن با یک پرونده قضایی، انتخاب کرده و از او درخواست راهنمایی و مشاوره می کنند. در این نوع از وکالت وظايف و محدوده اختیارات وکیل، طبق چهارچوب قید شده در قرارداد است.
نیاز به مشاوره دارید ؟
کسی که میخواهد داوری و قضاوت کند قبل از هر چیز باید خود را تصفیه کامل نماید گذشته از تحصیلات تخصصی که شرط اولیه و اساسی قضاوت و داوری است عالم به علوم اجتماعی باشد. دوم اینکه امین و درستکار باشد و چنانچه امین و درستکار باشد اگر چیزی را نداند، با مشاوره و پرسش از اشخاص وارد و مطلع مشکل خود را حل مینماید و از این راه داوری را به نتیجه میرساند. خاصه اینکه در این دوران به علت توسعه و گسترش علوم و فنون، کارها آنچنان تخصصی و حرفه ای شده که یک نفر به تنهایی نمی تواند به طور کامل در یک رشته از علوم متبحر و کارگشا باشد و باید از کارشناسان در رسیدگی به کار خود استفاده نماید.سوم اینکه وکیل باید بی طرف و بی نظر باشد و به هیچ وجه تحت تأثیر افراد و اشخاص و اوضاع و احوال نباشد. باید گفت که یک شرط بنیادین قضاوت بی طرفی است چه آنکه هر کس در دعوا سعی می کند طرف برنده باشد و با متوسل شدن به راههای گوناگون سعی دارد قاضی ادعای او را پذیرا گردد. می توان گفت این تأسیس را همانطور که در سطور پیشین آورده شده به احتمال قریب به یقین این تأسیس از «نوتاری» غربی (اروپا) اخذ شده است.
وکیل سرپرست نیز باید پس از ملاحظه‌ی گزارش حداکثر ظرف یک هفته، نظر خود را به کمیسیون اعلام نماید. در صورتی که کارمند کشوری و لشکری با مشکلاتی در خدمتشان رو به رو شوند، ادره محل خدمات و یا سازمانی که کارمند در آنجا مشغول به فعالیت کند باید وکلای متخصص خود را در اختیار آن کارمند قرار دهد تا وی به حق و حقوقش برسد. به منظور حمایت قضایی از کارمندان دولتی و کارمندان نیروی مسلح، قانون وکیلی را در اختیار این کارمندان قرار می‌دهد تا از این آن در مواقعی که با مشکلات یا امور قضایی رو به رو شوند کمک بگیرند. بر اساس ماده ی 30 قانون وکالت؛ وکیل باید اسراری که به واسطه وکالت از طرف موکل مطلع شده و همچنین اسرار مربوط به حیثیت و شرافت و اعتبار موکل را حفظ نماید. در این نوع وکالت وکیل باید فقط در مورد موضوع معین شده در قرارداد، وکالت شخص را به عهده بگیرد.
وکلایی که از کانون وکلای دادگستری پروانه اخذ می‌کنند بدواً به‌صورت ۲ سال کار آموزی دوره را طی می‌کنند و میتوانند ذیر نظر وکیل سپرست نسبت به دفاع از حقوق موکل اقدام کنند و پس از طی 2 سال و همچنین تأیید صلاحیت علمی و گزینش‌های مربوطه موفق به اخذ پروانه وکالت پایه یک شوند. وکیل انتخابی یکی از رایج ترین انواع وکیل است؛ به این صورت که فردی وکیل خود را که دارای پروانه وکالت پایه یک از کانون وکلای دادگستری (اسکودا) یا مرکز امور کارشناسان قوه قضائیه میباشد را شخصا انتخاب می کند و با تنظیم قرارداد وکالت، او را برای دفاع از حقوق خود در مراجع قضایی، نماینده قرار می دهد. وکیل دادگستری فردی را می گویند که با داشتن پروانه وکالت و عضویت در یکی از کانن های وکلای دادگستری از سوی افراد حقیقی و یا حقوقی دفاع از حقوق موکل و جواب دادن به ادعاها و علل و ارارئه آن ها را در دادسراها و دادگاه ها و ادارات ثبت اسناد و املاک قبول می کند. لذا تنها وکیل دادگستری و یا نماینده حقوقی سازمان های دولتی و یا مدیر شرکت در چارچوب اختیارات قانونی از طرف شرکت و یا موسسه مرتبط این امکان را دارند که در مراجع قضایی، ثبتی و اداری، از سوی موکل و یا شرکت یا موسسه یا مرکزی که نمایندگی داده است، حضور داشته باشد. به وکیلی که تحصیلات خود را در مقاطع لیسانس و بالاتر در رشته های حقوق، مبانی و فقه گذرانده است و در آزمون کانون وکلای دادگستری در میان رقابت سرسخت و سنگین رقبا موفق به کسب رتبه بالایی شده است وکیل پایه یک دادگستری می گویند. انواع وکیل پایه یک دادگستری بعد از گذراندن دوره کارآموزی پروانه وکالت کسب می کنند و می توانند به پرونده های حقوقی گوناگونی رسیدگی نمایند.
موکل مکلف است حق الوکاله را براساس قرارداد و در صورت نداشتن قرارداد براساس تعرفه قانونی حق الوکاله را پرداخت کند .لازم به ذکر است در صورت پرداخت نشدن حق الوکاله تکلیف قانونی وکیل تا زمان به پایان رسیدن وکالت باید انجام پذیرد. وکالت محضری از نوعی وکالت حقوقی که افراد به دلیل مشغله زیاد نمیتوانند کارهای حقوقی خود را به شخصه انجام دهند. این نوع از وکالت یا برای انجام کاری و یا برای فروش و نقل و انتقال انجام میشود. تنها تفاوت همان است که در بخش پیش گفتیم یعنی در مرجع صادر کننده پرونده وکالت. اما در صورتی که امکان مراجعه حضوری به دفتر مشاور برای متقاضی امکان پذیر نباشد مشاوره حقوقی تلفنی می‌تواند راهکار خوبی محسوب شود. 2- مرکز مشاوران، فقط به کسانی اجازه شرکت در آزمون کارآموزی می‌دهد که مدرک کارشناسی ارشد یا دانشجوی دکترا یا دکترا در یکی از رشته‌های مصوب حقوق داشته باشند، سن۲۶ سال تمام برای آقایان و بانوان دارا باشند، اولویت با کسانی است که ۵ سال تمام سوابق قضایی یا حقوقی داشته باشند یا حداقل دو سال سابقه حقوقی یا قضایی باید داشته باشند.
شایان ذکر است که در سال 1379 قانون برنامه‌ی 5 ساله‌ی سوم توسعه‌ی اقتصادی کشور تصویب شد و در ماده‌ی 187 آن قانون مقرر گردیدکه قوه‌ی قضائیه نیز می‌تواند رأسا وکلایی را تحت نظر و نظارت خود به امور وکالتی مشغول نماید. متعاقب آن تشکیلاتی برای این منظور تحت نظر و نظارت مستقیم قوه‌ی قضائیه با نام «مرکز امور مشاوران و وکلاء قوه‌ی قضائیه» تشکیل گردید و وکلایی نیز در پی آن و در سال‌های اخیر توسط این مرکز به عنوان وکیل پذیرفته شده و با صدور پروانه‌ی وکالت به امور وکالتی اشتغال یافته‌اند. در ماده 20.ق.ج.آ.د.ک پیش بینی شده است که در (در هنگام رسیدگی به جرایم اطفال دادگاه مکلف است که ولی یا سرپرست قانونی طفل اعلام نماید در دادگاه شخصا حضور یابد یا برای او وکیل بگیرد چناچه ولی یا سرپرست اقدام به تعیین وکیل ننمایند وخود نیز حضور نیابند دادگاه برای طفل وکیل تسخیری تعیین خواهد کرد. البته صحت این قرارداد مطلق نیست و هریک از وکیل و موکل باید دارای شرایط قانونی باشند . همچنین در برخی موارد مباشرت شخص شرط است و این امور نمیتواند توسط وکیل انجام شود مثل سوگند.